HAYATIN SON DÖNEMLERİNDE BAKIM
NEDEN ÖNEMLİ?
- Yaşamın son iki ayında hastalar AS’e sık sık gelen ziyaretçilerdir;
- Bu tür hastalar beyhude bakım alabilir;
- AS’de ve hastanede geçirilen süre hasta, yakınları ve sağlık hizmeti sağlayıcıları için sıkıntıya neden olabilir;
- Hastanın şikayetlerinden hangisinin tedavi edilemez ve hangilerinin geri dönüşümlü ve tedavi edilebilir olduğunu dikkate alın;
- Palyatif bakıma odaklanmak: yaşam kalitesini ve memnuniyetini önemli ölçüde artırmak için;
- Hayat kurtarmaktan konfor sağlamaya kadar.
‘HAYATININ SON DÖNEMİNDE’ OLAN HASTAYI NASIL BELİRLEYEBİLİRİM?
Hızla ilerleyen tedavi edilemez hastalığı (örn. metastatik kanser), sık organ yetmezlikleri (örn. kalp yetmezliği veya KOAH alevlenmeleri) veya ciddi derecede kırılgan ve yatağa bağlı hastalar.
DÖRT TEMEL GİDİŞAT:
- Ani ölüm: kalp durması, inme, rüptüre aort anevrizması
- Ölümlerin %7’si
- Çoğunlukla asistoli ve nabızsız elektriksel aktivite
- KPR başarısı şansı çok düşük
- Terminal hastalık: kanser
- Ölümlerin %22%'si
- Onkolojik kılavuzlarına göre bakım hedeflerini belirleyin
- Organ yetmezliği: kalp yetmezliği, KOAH, karaciğer yetmezliği
- Ölümlerin %16’sı
- Kalp yetmezliği veya KOAH alevlenmeleri olan hastalar AS’in sık ziyaretçileridir.
- Kırılganlık: demans, Parkinson hastalığı
- Ölümlerin %47’si
- Uzun süreli bakım tesisinden transfer edilen veya fonksiyonel durumları zayıf olan hastalar
NE YAPABİLİRİZ?
- Pratisyen hekim veya hastane uzmanı ile birlikte bakım hedeflerini belirleyip belirlemediğini hastaya sorun. Belirlenmemiş ise: bu konu üzerinde tartışın. Konfor bakımı ihtiyacının gerekliliği hakkında olumlu bir dil kullanın. Hastanın göreceli olarak iyileştirilebilme durumu fırsatını en uygun şekilde kullanın.
- Ağrıyı tedavi edin: Opioidler ana ilaçlardır (Opioidlerin daha önceki kullanım durumlarını öğrenin!).
- Dispne’yi (Nefes Darlığı’nı) tedavi edin: Plevral efüzyon, aşırı sıvı yükü veya anemi gibi geri dönüşümlü nedenleri dışlayın. Oksijen, opioidler ve / veya benzodiazepinler ile semptomatik rahatlama.
- Bulantı ve kusmayı tedavi edin: Kabızlık veya ilaç yan etkileri gibi geri dönüşümlü nedenleri belirleyin.
- Anksiyete veya deliryumu tedavi edin: Olası nedenleri araştırın (örn. idrar retansiyonu, dışkı taşlaşması veya ağrı). Benzodiazepinler veya haloperidol gibi antipsikotikler kullanılabilir. Ayrıca bakınız: “Deliryum ve Bilişsel Bozukluk” posteri.
HEDEF: Semptomlarını tedavi ederek hasta konforunu önceliklendirmek
BULANTI VE KUSMANIN TEDAVİSİ
| Nedeni | İlaç |
|---|---|
| Anksiyete | benzodiyazepinler |
| Bağırsak Tıkanıklığı | octreotid, nazogastrik tüp drenajı |
| Kafa içi basınç artışı | dexametason |
| Maligniteler-Kemoterapinin yan etkileri dahil | ondansetron |
| Opioid kaynaklı | dopamine antagonistleri |
| Vestibüler irritasyon | antihistaminikler/antikolinerjikler |
Araçlar
- British Geriatrics Society: “End of Life Care in Frailty: Urgent care needs”
- European Recommendation of End-of-Life care for Adults in Departments of Emergency Medicine
BİLGİ
Bu eğitim materyali, Avrupa Acil Tıp Derneği (EUSEM) ile Avrupa Geriatrik Tıp Derneği (EuGMS) arasındaki bir işbirliği olan Avrupa Geriatrik Acil Tıp Çalışma Grubu tarafından geliştirilmiştir. Daha fazla bilgi için lütfen geriEMEurope.eu adresini ziyaret edin ve bizi Twitter’da takip edin: @geriEMEurope.
Türkçe çeviri: Prof. Dr. Mehmet Akif KARAMERCAN
Kaynaklar
- You JJ, Fowler RA, Heyland DK. Just ask: discussing goals of care with patients in hospital with serious illness. Can Med Assoc J. 2014 Apr 1;186(6):425 LP – 432.
- Mierendorf SM, Gidvani V. Palliative Care in the Emergency Department. Perm J. 2014;18(2):77–85.
- Rosenberg M, Lamba S, Misra S. Palliative Medicine and Geriatric Emergency Care: Challenges, Opportunities, and Basic Principles. Clin Geriatr Med. 2013 Feb 1;29(1):1–29.
- Lunney JR, Lynn J, Hogan C. Profiles of Older Medicare Decedents. J Am Geriatr Soc. 2002 Jun 1;50(6):1108–12.
- Grewal K, Helman A. Episode 70 End of Life Care in Emergency Medicine. Emergency Medicine Cases. 2015.