Opieka u Schyłku Życia

Dlaczego jest to ważne?

• Pacjenci w ostatnich dwóch miesiącach swojego życia często trafiają do Szpitalnym Oddziale Ratunkowym (SOR);
• Pacjenci ci są często poddawani terapii daremnej;
• Czas spędzony w SOR może być źródłem stresu dla pacjenta, jego rodziny i pracowników ochrony zdrowia;
• Rozważ, które ze skarg zgłaszanych przez pacjenta są nieuleczalne, a które są odwracalne i możliwe do wyleczenia;
• Skup się na opiece paliatywnej: znacznie poprawisz jakość życia i zadowolenie pacjenta;
• Ratuj życie, ale również zapewnij jego komfort.

Jak możemy rozpoznać pacjenta u schyłku życia?

Pacjenci z gwałtownie postępującą nieuleczalną chorobą (np. rozsiew nowotworu), częstą niewydolnością narządową (np. niewydolność serca, zaostrzenia POChP) lub ze skrajną kruchością, przewlekle leżący.

Cztery główne ścieżki:

1. Zgon nagły: zatrzymanie krążenia, udar, pęknięcie tętniaka aorty
   • 7% zgonów
   • Najczęstszym rytmem zatrzymania krążenia jest asystolia lub PEA
   • Szansa na powrót spontanicznego krążenia jest bardzo niska
2. Terminalne stadium choroby: nowotwór
   • 22% zgonów
   • ustal cele opieki zgodnie z wytycznymi onkologicznymi
3. Niewydolność narządowa: niewydolność serca, POChP, niewydolność wątroby
   • 16% zgonów
   • Chorzy z niewydolnością serca i zaostrzeniami POChP są częstymi pacjentami w SOR
4. Kruchość: otępienie, choroba Parkinsona
   • 47% zgonów
   • Pacjenci skierowani z ośrodków opieki długoterminowej lub pacjenci o słabym poziomie funkcjonowania

Co możemy zrobić?

1. Zapytaj pacjenta czy ustalił cele swojej opieki z lekarzem rodzinnym lub innym specjalistą. Jeśli nie - zainicjuj taką rozmowę. Używaj pozytywnych komunikatów dotyczących potrzeby zadbania o komfort życia. Z rozmową zaczekaj do momentu, w którym stan pacjenta będzie relatywnie wyrównany.
2. Lecz ból: Opioidy są najlepszym lekiem (dowiedz się, czy pacjent wcześniej stosował leki opioidowe!).
3. Lecz duszność: Wyklucz potencjalnie odwracalne jej przyczyny, takie jak wysięk opłucnowy, przeciążenie płynami lub anemię. Ulgę przynosi tlen, opioidy i/lub benzodiazepiny.
4. Lecz nudności i wymioty: Zidentyfikuj odwracalne przyczyny dolegliwości, takie jak zaparcia, czy działania niepożądane leków.
5. Lecz niepokój lub majaczenie: Poszukaj potencjalnych przyczyn (np. zastój moczu, zaparcie lub ból). Można stosować benzodiazepiny i leki przeciwpsychotyczne, takie jak haloperidol. Zobacz też: plakat o majaczeniu i zaburzeniach funkcji poznawczych.

Przyczyna	Lek
Niepokój, lęk	benzodiazepiny
Niedrożność jelit	oktreotyd, zgłębnik nosowo-żołądkowy
Zwiększone ciśnienie wewnątrzczaszkowe	deksametazon
Nowotwór oraz działania niepożądane chemioterapii	ondansetron
Opioidy	antagoniści dopaminy
Zaburzenia błędnika	leki antyhistaminowe/antycholinergiczne

Narzędzia

• British Geriatrics Society: “End of Life Care in Frailty: Urgent care needs”
• European Recommendation of End-of-Life care for Adults in Departments of Emergency Medicine

Informacje

Materiał został opracowany przez Europejską Grupę Roboczą ds. Geriatrycznej Medycyny Ratunkowej, która jest jednostką stworzoną przy współpracy Europejskiego Towarzystwa Medycyny Ratunkowej (EUSEM) i Europejskiego Towarzystwa Geriatrii (EuGMS). Więcej informacji można znaleźć na stronie: geriEMEurope.eu oraz na Twitterze: @geriEMEurope.

Publikacje

1. You JJ, Fowler RA, Heyland DK. Just ask: discussing goals of care with patients in hospital with serious illness. Can Med Assoc J. 2014 Apr 1;186(6):425 LP – 432.
2. Mierendorf SM, Gidvani V. Palliative Care in the Emergency Department. Perm J. 2014;18(2):77–85.
3. Rosenberg M, Lamba S, Misra S. Palliative Medicine and Geriatric Emergency Care: Challenges, Opportunities, and Basic Principles. Clin Geriatr Med. 2013 Feb 1;29(1):1–29.
4. Lunney JR, Lynn J, Hogan C. Profiles of Older Medicare Decedents. J Am Geriatr Soc. 2002 Jun 1;50(6):1108–12.
5. Grewal K, Helman A. Episode 70 End of Life Care in Emergency Medicine. Emergency Medicine Cases. 2015.

Pobierz

Pobierz plakat (pdf).

Dostępne języki