YAŞLI YETİŞKİNLERDE İÇİN ACİL SERVİSTE İLAÇ İNCELEMELERİ
NEDEN ÖNEMLİ?
Yaşlı yetişkinlerde hastaneye yatışların %30’a kadarı, Advers İlaç Olayları (ADE’ler) ile ilişkilidir. ADE’ler, artan hastaneye yatış riski, advers sonuçlar, artan maliyetler ve ölüm ile ilişkilidir. Bu ADE’lerin yaklaşık yarısının önlenebilir olduğu kabul edilmiştir. Polifarmasi, artmış antikolinerjik etki ve Potansiyel Olarak Uygun Olmayan İlaçların (PIM) kullanımı ADE’ler için önemli risk faktörleridir. Farmakodinamik ve farmakokinetikteki yaşa bağlı değişiklikler, yaşlıları ilaca bağlı zararlara karşı daha savunmasız hale getirmektedir.
ACİL SERVİSTE KAPSAMLI BİR İLAÇ İNCELEMESİ NASIL YAPILIR?
-
Tedavinin/İlaçların tekrar değerlendirilmesi:
- Reçetesiz satılan ilaçlar da dahil olmak üzere ilaçlar hakkında mümkün olduğunca fazla bilgi toplayın.
- Özgeçmiş sorgulamanızı yapılandırın: ilacın adı, dozu, uygulama şekli, sıklık.
- Doz değişiklikleri de dahil olmak üzere ilaçlarda yapılan son değişiklikleri belirleyin.
- Uyumluluk ve uygunluğu sorgulayın.
-
İlaca bağlı olası hastaneye yatışları belirleyin:
- Bir ADE’nin hastaneye yatış için katkıda bulunan bir faktör olup olamayacağını değerlendirin.
- İlaç-ilaç etkileşimlerini ve ilaç-hastalık etkileşimlerini göz önünde bulundurun (örn. Parkinson hastalığında ortostatik hipotansiyona bağlı düşmeler).
- Antikolinerjik etkiyi belirleyin - bu deliryum için değiştirilebilir bir risk faktörüdür.
-
İlaçların gözden geçirilmesi:
- PIM’ler için yapılandırılmış ve standartlaştırılmış bir tarama gerçekleştirin (örn. İlaç Uygunluk İndeksi veya STOPP-START gibi araçlar).
- Hasta tercihlerini, birincil (klinik) endişeyi, komorbiditeleri ve kırılganlık durumunu veya prognozu göz önünde bulundurun.
- Yetersiz tedavi için tarama yapın.
- Psikotrop ilaçları dikkatlice gözden geçirin.
Acil serviste kapsamlı bir ilaç incelemesi yapılamıyorsa, ilaç optimizasyonu için bir geriatrik gündüz hastanesine veya klinik eczacıya başvurmayı düşünün.
| Genellikle acil servise başvurularla ilgili ilaçlar | Yüksek antikolinerjik etkisi olan yaygın ilaçlar |
|---|---|
| Diüretikler* | Antihistaminikler: Dimenhidrinat, Difenhidramin, Hidroksizin, Prometazin, Skopolamin |
| NSAİİ’ler* | Parasempatolitikler: Biperiden, Triheksifenidil |
| Antiplatelet tedaviler* | Spazmolitikler: Butilskopolamin |
| Antikoagülanlar* | Antispazmodikler: Oksibutinin, Tolterodin, Fesoterodin, Darifenasin, Solifenasin |
| Anti-diyabetik ilaçlar* | Bronşiolitik inhalatifler: İpratropium, Tiotropium, Aklidinyum Bromür |
| Psikotrop ajanlar | Midriatikler: Atropin, Skopolamin, Tropikamid |
| Antineoplastikler | Trisiklik antidepresanlar ve benzer ajanlar: Amitriptilin, Klomipramin, Doksepin, İmipramin, Nortriptilin |
| Immünosupresanlar | Diğerleri: Karbamazepin/Okskarbamazepin |
* ile işaretlenmiş ilaç sınıfları hep birlikte tüm ADE’lerin %50-60’ını oluşturur
YAŞLI TEKİŞKİNLERDE ADE RİSKİNİ AZALTMAK İÇİN NE YAPABİLİRİZ?
- Acil serviste yeni tedaviler:
- Dikkatli bir şekilde reçete yazın ve mümkünse reçete yazmayı bırakmayı (başlatmayı) düşünün.
- PIM’lerden kaçının. Karar vermeye yardımcı olması için örn. START/STOPP kriterlerini veya diğer yazılım destekli yaklaşımları kullanın. Herhangi bir belirsizlik varsa, ek destek için geriatristlere veya eczacılara danışmayı düşünün.
- Yalnızca kreatinin değerine güvenmek yerine glomerüler filtrasyon hızını (GFR) hesaplayın; ilaç dozlarını buna göre ayarlayın.
- Yüksek ADE riski nedeniyle NSAİİ’leri veya tramadol kullanmaktan kaçının. Şiddetli ağrısı olan hastalarda güçlü opioidleri tercih edin (daha az etkileşime sahip daha yeni opioidleri değerlendirin).
- Yaşlılarda deliryum yönetiminde birinci basamak tedavi olarak benzodiazepinler kullanmayın (alkol yoksunluğu hariç).
- Acil servisten taburcu edilmeden önce:
- Hastanın tercihlerini, yaşam beklentisini, komorbidite yükünü ve genel fizibiliteyi göz önünde bulundurarak hastanın ilaç rejimini yeniden değerlendirin.
- Bir reçete planı/özeti vererek hastanızı ve/veya bakımverenini bilgilendirin (jenerik ad, doz, sıklık ve reçeteleme nedeni).
- Hastalarla ilgilenen sağlık mesleği mensuplarının her türlü değişiklik hakkında bilgilendirildiğinden emin olun.
- Hastalara ilaçları nasıl doğru kullanacaklarının öğretildiğinden emin olun (örn. yeni aerosol uygulamaları).
Araçlar
BİLGİ
Bu eğitim materyali, Avrupa Acil Tıp Derneği (EUSEM) ile Avrupa Geriatrik Tıp Derneği (EuGMS) arasındaki bir işbirliği olan Avrupa Geriatrik Acil Tıp Çalışma Grubu tarafından geliştirilmiştir. Daha fazla bilgi için lütfen geriEMEurope.eu adresini ziyaret edin ve bizi Twitter’da takip edin: @geriEMEurope.
Türkçe çeviri: Doç. Dr. Ramazan GÜVEN
Kaynaklar
- Fox C, Richardson K, Maidment ID, Savva GM, Matthews FE, Smithard D, et al. Anticholinergic Medication Use and Cognitive Impairment in the Older Population: The Medical Research Council Cognitive Function and Ageing Study. Journal of the American Geriatrics Society. 2011:no-no.
- O’Mahony D, O’Sullivan D, Byrne S, O’Connor MN, Ryan C, Gallagher P. STOPP/START criteria for potentially inappropriate prescribing in older people: version 2. Age and Ageing. 2014 October 16, 2014.
- Lavan AH, Gallagher P, Parsons C, O’Mahony D. STOPPFrail (Screening Tool of Older Persons Prescriptions in Frail adults with limited life expectancy): consensus validation. Age Ageing. 2017 Jul 1;46(4):600-7.